Razaranja

Kako je sistematskim naporima službe zaštite i crkve upropašćen manastir Mileševa

Tajne manastirskog Kupleraja

Kako su konzervatori Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture decenijama radili na sistematskom uništenju manastira Mileševa. Za koje konzervatorske zasluge je Olivera Kandić konkurisala za nacionalnu penziju. Ko je od manastirske porte u Mileševi napravio izletište sa letnjom pozornicom. Ko je manastirski konak pretvorio u golubarnik sa crvenim somotom. Kome su na vašaru pevali Tozovac i Cune. Gde je nestao novac od dobrotvornih priloga

Stanislav Živkov

Šira javnost svojedobno je ostala konsternirana kada je objavljena vest da se među kandidatima za dodelu nacionalne penzije pojavilo i ime arh Olivere Kandić, penzionerke Republičkog Zavoda za zaštitu spomenika kulture i jedne od najvećih štetočina u čitavoj istoriji sprske službe zaštite. Postavlja se stoga s pravom pitanje za koje je to konzervatorske zasluge Kandićka zamislila da baš njoj treba dodeliti penziju. To pitanje se još više nameće kada se pogleda na šta danas liči manastir Mileševa, nekada jedan od od najuglednijih srpskih srednjovekovnih manastira, a danas carstvo kiča i nadrikonzervacije. Manastir Mileševa je osnovan kraj reke Mileševke,u neposrednoj blizini važnog srednjovekovnog puta, koji je povezivao primorske oblasti sa središnjim delovima države i išao dalje na istok.

Manastir je podigao kralj Stefan Vladislav (1234-1243) u prvoj polovini XIII veka kao svoju zadužbinu. Glavna manastirska crkva, posvećena Vaznesenju Hristovom sagrađena je kao Vladislavljev mauzolej i to na na mestu starije ranohrišćanske bazilike. Vladislav je sahranjen u južnom delu hrama, ispod ktitorske kompozicije, U priprati, koju je kralj Vladislav dogradio 1235. godine, ubrzo posle Savine smrti u Trnovu u Bugarskoj položene su mošti Sv Save. Njih su Turci 1594. godine prilikom osvajanja preneli na Vračar (Beograd) i spalili, u pokušaju da slome srpski duh. U manastirskoj crkvi se 1377. godine za kralja Srbljem i primorjem krunisan je Tvrtko I Kotromanić, sestrić Cara Dušana. Stefan Vukčić Kosača se u njoj 1446. godine proglasio „hercegom od svetog Save", po čemu je Hercegovina dobila ime. Velika razaranja zadesila su manastir već sa prvim prodorima Turaka. Međutim nakon obnove u XVI veku Mileševa je dostigla najveći uspon. Bila je ugledan i bogat manastir, s velikim brojem monaha i najznačajnije središte duhovnog života Srba.

Od kraja XVII do poslednjih decenija XVIII veka Mileševu su Turci nekoliko puta palili i pljačkali, a posle pohare 1782. godine ostao je pust, bez monaha. Crkva se polako obrušavala, 1857. Crkva je tada bila znatno oštećena, bez krovova i kupola, zasuta zemljom i obrasla rastinjem. 1863. godine započeta je obnova crkve koja je trajala šest godina. Tokom dvadesetog veka crkva je ponovo bila u lošem stanju a u manastiru je u drugoj polovini XX veka živela mala monaška zajednica, a od srednjovekovnih građevina preostala je, u izmenjenom obliku, samo crkva Vaznesenja. Posle Drugog svetskog rata, Zavod za zaštitu spomenika kulture Srbije izvršio je najhitnije konzervatorske radove na crkvi. Obimni istraživački i konzerevatorsko-restauratorski radovi počeli su 1980. godine na crkvi, monaškom naselju i neposrednoj okolini i još nisu završeni.

Iako se tokom istraživanja crkve došlo do mnogih saznanja o njenoj izvornoj arhitekturi i kasnijim prepravkama, najvažnija otkrića su sistematski ignorisana tako da su starijem delu crkve navodno vraćeni prvobitni osnovni oblici, ali zato neupućenom posetiocu sve izgleda krajnje nejasno jer se po svaku cenu htela prikazati slojevitost same crkve i to otvaranjem niša na mestu i dalje zazidanih prozora, malterisanjem zidova raznoraznim malterima raznih debljina, urezivanjem crta između tih istih maltera, sve sa ciljem da se navodno prikaže slojevitost nastanka sadašnjeg izgleda crkve, umesto da se prikaže najvažniji sačuvani sloj građevine.

Iako su u nekoliko navrata sređivani krovovi, venci, fasade, trotoari i pod u samoj crkvi, nedoslednim konzervatorskim radovima crkva je dobila izgled kakav nikada u svojoj istoriji nije imala. O tome najbolje svedoči sama njena unutrašnost, obnovljena po projektu Olivere Kandić. Iako su za najveći deo crkve otkriveni pouzdani podaci o prvobitnom izgledu, gotovo da ništa od mogućih radova na rekonstrukciji nije izvedeno. Najbolje o tome svedoči enterijer spoljne priprate gde je prvobitni svod prizemlja bio sačuvan samo na istočnoj strani. Umesto da se i nedostajući deo svoda ozida, namerno je ostavljen krater, a nad sačuvanim delom, verovatno radi scenografskog doterivanja, postavljen je novi pod, odozdo sasvim nesaglediv, a kako bi neko ipak mogao da zamisli da je tu nekada bio čitav svod sa podom odozgo, u zidove su pozabadani patrljci greda kao didaktičko pomagalo za scenografsko doterivanje spoljne priprate.

Ni unutrašnja priprata nije bila mnogo bolje sreće. Naime, istočni zid koji je pripratu odvajao od naosa većim delom je srušen prilikom radova na obnovi u XIX veku jer je bio u veoma lošem stanju te su ova dva prostora do poslednjih radova bili spojeni. Iako se pouzdano zna da se u srušenom zidu nekada nalazio monumentalni portal, od koga je do danas sačuvan jedan od dva lava a stubovi sa kapitelima su ugrađeni u privatne kuće, na obnovi portala nije urađeno ama baš ništa, jedino je srušeni zid, opet scenografskog doterivanja radi, obnovljen do visine od metra čime je uspešno razbijen unutrašnji prostor crkve. Iako se fasade crkve stalno navode kao primer uspešne obnove, pošto je zapravo obnovljena plastificiranim malterom sa policemom, nikada nije objašnjeno zašto je donja zona približno do visine od 1 metar ostala ogoljena i izložena dejstvu vode i kapilarne vlage koja u zidove prodire kao u sunđer.

Kako bi galimatijas oko prvobitnog izgleda crkve bio što veći, siva eminencija istorije arhitekture Vojislav Korać u temeljima starije crkve prepoznao je temelje kula i čak predložio njihovu rekonstrukciju iako ih postojeća crkva nikada nije imala! A svoj završni dodir i doprinos dala je sama Kandićka koja se na jednu sednicu na kojoj je tema bila obnova Mileševe pojavila sa čak 16 raznih varijanti kako obnoviti niše na zidovima a to je kao htela da umesto nje odluči komisija čijem je predsedniku Vojislavu Đuriću, videvši 16 varijanti, naprasno pao mrak na oči te je uzviknuo: neeeee Verice ti si ovo smislila pa ćeš ti sada odlučivati!!!

Osim toga tokom višegodišnjih haotičnih arheoloških iskopavanja otkriveni su delimični ostaci manastirskih građevina, do tada nepoznati, koji svedoče o neprekinutom životu manastira i njegovim vrednostima od XIII do kraja XVIII veka. Iako su ostaci ovih zgrada svojedobno konzervirani i delimično obnovljeni,kao i delovi obimnog zida, manastirska porta je danas u kriminalnom stanju. Umesto da se urade sistematski arheološki radovi, izvedeni su samo delimični. Tako je zavodski arheolog Emilija Pejović godinama čeprkala i prekopavala portu i čitav manastir napunila za nauku bezvrednim koščurinama. Takođe se u porti godinama kopalo i čeprkalo radi izrade drenažnog sistema kojim je navodno trebalo sprečiti dalje vlaženje zidova crkve sa freskama da bi na kraju drenažni sistem uglavnom bio van funkcije a zidovi crkve vlažni kao sunđer da na kraju porta uošte nije sistematski istražena, ali je zato Pejovićka straćila enormnu količinu novca na besmislene antropološke analize pronadjenih nekoliko kubika koščurina. Mileševa stoga predstavlja najidealniji primer kako je rad konzervatora na fizičkoj zaštiti spomenika zamenjen birokratskim odnosom prema baštini i njenim korisnicima, praznim pričama o "prevaziđenoj i savremenoj metodologiji", "očuvanju istorijskih slojeva" i primeni „savremenog metodološkog pristupa" koji je ostavio trajne posledice po baštinu.

Osnovni problem je u tome da se na čelu eparhije našao vladika koji nije mogao da prihvati da za ovaj manastir ne može da dobije projekte uređenja zaštićene zone, izmeštanja puta, adaptacije konaka, zvonare i da je briga o manastiru svedena samo na odugovlačenja, zabrane rada i tužbe. Oni koji se zaštitom spomenika bave samo u priči, ni ne znaju šta po Zakonu o planiranju i izgradnji mora da ima određena vrsta projekata. Tako ne znaju ni da Idejni projekat uređenja Mileševe obavezno mora da sadrži plan uređenja zaštićene okoline sa obilaznim, pristupnim putem, parkingom i pešačkim komunikacijama, arhitektonske projekte sanacije postojećih i projekte novih objekata, pa prema tome i nove zvonare, mora da ima idejne projekte infrastrukture i studiju uticaja na životnu sredina što sve projekti uređenja manastirske okoline koje je izradio arh Miladin Lukić nisu uopšte imali, ali je zato Lukić projektovao poseban tor za ovce i poseban tor za ovna!

Posebnu priču predstavlja slučaj rušenja zvonika iz 1911. godine kojim je bio preprečen normalan ulaz u manastirsku crkvu. Iako je ideja da se ukloni i izmesti zvonik ispred crkve stara koliko i rad na uređenju Mileševe, a od 1976. godine je i u zvaničnim i usvojenim projektima Republičkog zavoda (arhitekta Ranko Findik). U to vreme zvonik nije srušen samo zbog protivljenja tadašnjeg vladike. Stručni tim Republičkog zavoda izradio je 1993. godine Program radova na istraživanju, zaštiti i uređenju kompleksa Mileševe, koji je usvojen (arhitekte Olivera Kandić, Svetlana Popović i Miladin Lukić i istoričar umetnosti Radojka Zarić). U Programu se za zvonik doslovno kaže: "Sa funkcionalnog i estetskog stanovišta smatramo da se građevina nalazi na neprikladnom mestu, previše blizu ulaznim vratima hrama, a svojom masivnošću smeta u sagledavanju najznačajnijeg objekta u kompleksu. Iz navedenih razloga najbolje rešenje za prostor porte bila bi dislokacija zvonare." Ova ideja potekla je od službe zaštite još 1976. godine, Dakle, pitanje uklanjanja zvonika za stručnjake Republičkog zavoda decenijama nije bilo sporno. Čekali su se sredstva i prilika da se realizuju važeći programi i projekti.

Do zaokreta u saradnji Uprave manastira i Republičkog zavoda dolazi 2001. godine, što koincidira sa postavljanjem Marka Omčikusa za direktora. Za samo tri godine između Mileševe i Republičkog zavoda ostvarena je nesaradnja i netrpeljivost kakva nije zabeležena od osnivanja službe zaštite. Šta se desilo? Vladika Filaret gradi 2001. godine ekonomske zgrade upravo na mestu koje je predviđeno pomenutim Programom iz 1993. godine, a 2002. godine kopa se ribnjak, uz pomoć Vojske i lokalne zajednice. Za to vreme Republički zavod gradi drenažu oko crkve već četvrtu godinu. U Republičkom zavodu se 2003. godine izrađuje novi crtež urešenja kompleksa (arhitekta Miladin Lukić), gde se ekonomske zgrade "premeštaju" sa mesta na kome su izgrađene na mesto obližnjeg zadružnog motela. A na mestu štale, čiju je lokaciju upravo Republički zavod odredio i manastir osamdesetih godina izgradio, predviđa se gostinski konak, a uz konak i ribnjak. Zvonik je predviđen za uklanjanje. Dakle, sve je tu: i zvonik i ekonomija i ribnjak, samo ne tamo gde je izgrađeno, nego na drugom mestu a neko mora da plati nepotrebno rušenje i ponovno zidanje shodno Lukićevim planovima. Ovaj crtež ne postoji u Republičkom zavodu (nije usvojen kao projekat, elaborat ili program), ali je razmatran na Stručnom veću i dostavljen Eparhiji.

Direktor Omčikus 2003. godine podnosi krivičnu prijavu protiv vladike zbog izgrađenih objekata, a vladika proglašava Omčikusa za "personu non grata" u mileševskoj eparhiji. Sledeća epizoda je adaptacija manastirskog konaka 2004. godine. Republički zavod birokratski komunicira sa Upravom manastira putem zahteva-uslova-saglasnosti i rezultat se vidi u obliku konaka-golubarnika. A zvonik? Vladika Filaret je obavestio Republički zavod tri meseca ranije (decembar 2004) i tražio idejno rešenje za novi zvonik, da bi stari uklonio, kako je to svim postojećim projektima i programima predviđeno. Na kraju se ispostavilo da je grupica opksurnih neradnika predvođena tadašnjim direktorom Republičkog zavoda Markom Omčikusom po svaku cenu zauzela busiju štiteći štiteći nakazni zvonik podignut u XX veku ispred ulaza u crkvu iz XIII veka. Tako se Omčikus zajedno sa svojim epigonima-neradicima naveliko razgalamio i pravio skandal tamo gde mu mesto nije samo kako bi pažnu skrenuo sa činjenice da je nešto ranije pokrenuta inicijativa za njegovom smenom sa mesta direktora Republičkog zavoda zbog svog štetočinskog delovanja.

Ipak, njegovo tumačenje konzervatorskog pravila (starog decenijama) da se u hronološki višeslojnim celinama čuvaju svi istorijski slojevi - pogrešno je shvaćeno i predstavlja idealan primer kako mali Mikica zamišlja da se od krajnje ozbiljne stvari pravi cirkus. Sva promašenost ovakvog stava najbolje se može razumeti ako bi se zamislila situacija u kojoj Omčikus i sledbenici koji život daju, al' mileševski zvonik ne daju, za jedno sto godina počnu da vode sličnu polemiku boreći se, na primer, da se kiosci podignuti za Slobinog vakta ne sklone iz nekog gradskog jezgra koje je pod zaštitom, jer oni, zaboga, predstavljaju istorijski život urbane celine. U ovom slučaju, u manastiru Mileševa srušen je zvonik koji je bez arhitektonskih vrednosti i onemogućava sagledavanje crkve na način na koji je to bilo moguće tokom sedam prethodnih stoleća (od prve trećine XIII veka kada je crkva sagrađena do početka 20. kada je zvonik podignut).

Bilo kako bilo, nakazni zvonik je srušen ali potom i ponovno sagrađen, doduše napola, verovatno scenografskog doterivanja radi, i to direktno nasađen iznad nekadašnjeg ulaza u manastir. U to vreme Mileševa je bila i sedište episkopije Srpske pravoslavne crkve na čijem je čelu episkop Filaret Mićević, pod čijim su rukovodstvom okruženje manastira i manastirski konaci dobili izuzetno „sređen izgled". Naime, period od 1999. godine pokazao je da se u sistematsko uništavanje nacionalnog kulturnog nasleđa manastira Mileševa, pored Crkve i Republičkog zavoda, umešao i sam vladika mileševski Filaret. Protiv Filareta je kao naručioca, organizatora i investitora ilegalnih građevinskih radova u manastiru Mileševa 2002. godine Republički zavod podneo krivičnu prijavu. Ona je podneta zbog ribnjaka u drugoj zoni zaštićene okoline manastira Mileševe za čiju je izgradnju, u dogovoru s Nebojšom Pavkovićem, angažovano 200 vojnika. Ovaj ribnjak je duži od sto metara i širok skoro pedeset. Ribnjak je iskopan pomoću mehanizacije Vojske Jugoslavije, prilikom polaganja kamena-temeljca za novi konak u manastiru Mileševa od strane Pavkovića, Filaret mu je uručio ikonu Anđela mileševskog zbog pomoći koju mu je Pavković pružio oko kopanja ribnjaka. Inače, vojska je kopala ribnjak nekoliko dana, a prijepoljski autoprevoznici iskopali su i odvezli trideset hiljada kubika zemlje da bi se na kraju ispostavilo da se čitav ovaj ogromni ribnjak dodatno mora izbetonirati kako bi uopšte mogao da funcioniše jer se tek nakon iskopa ustanovilo da se ušlo u sloj šljunka te se zbog toga ribnjak uopšte ne bi mogao puniti vodom.

Osim ribnjaka, episkop Filaret preduzeo je i izgradnju više objekata u prvoj zoni zaštite, kao i nestručnu rekonstrukciju starog hana. Radi se o izgradnji sedam objekata različite veličine i namene. Najmanji je spomenik "žrtvama komunističkog terora u građanskom ratu i miru", koji je podiglo neregistrovano Udruženje ravnogoraca Starog Rasa uz podršku opštinskog odbora Nove Srbije. Spomenik je osveštao episkop Filaret, a tom prilikom je govorio i Velimir Ilić. Uz sam manastir, na mestu predviđenom za park, Filaret je izgradio štale, torove, obore, kokošinjce, koš za kukuruz i garaže. U isto vreme, Olivera Kandić je prilikom rekonstrukcije crkve manastira Mileševe, ispred Republičkog zavoda, premalterisala spoljašnjost crkve sa velikim dodatkom policema, čime se vlažnost u zidovima crkve povećala do neslućenih razmera. Ovo je prouzrokovalo da je Filaret grubo fizički izbacio i Kandićku i arheologa Emiliju Pejović iz manastira, kao i njene radnike iz Zavoda, izbacivši im sve stvari na put. Filaret je podneo zatim inicijativu Sinodu SPC da Crkva obrazuje svoj zavod za zaštitu crkava.

Nakon ove inicijative Filareta, Sinod je izdao saopštenje u kom, između ostalog, piše "da se predstavnici Republičkog i opštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture često nekrofilski odnose prema živim svetinjama crkve". Inače dobro poznato ko je vladika Filaret. Ili bi bar trebalo da bude. Ovaj nekadašnji potpuno anonimni sveštenik zemunske crkve Arhangela Gavrila u javnosti postaje poznat u vreme opšte "odbrane srpskih ognjišta" preko Drine, kad je sve bilo dozvoljeno, pa i to da otac Filaret (na grčkom, ljubitelj vrlina) pred kamerama drži lobanju i u mantiji se fotografiše sa puškomitraljezom o desnom ramenu. Na Saboru Srpske pravoslavne crkve u maju 1999., na zaprepašćenje dela Crkve i sablaznjene javnosti, izabran je za episkopa mileševskog. Potom postaje pomoćnik Leposave Milićević, julovskog saveznog ministra vera i uredno (u prvom redu) prisustvuje Šešeljevim otadžbinskim upravama. Pred savezne izbore 2000-te godine otvoreno je podržao kandidaturu Slobodana Miloševića, unapred mu poželevši uspeh u daljem radu.

Filaret je u manastir Mileševu stigao baš na crkveni praznik Ivanjdan 1999. godine i odmah uspostavio punu i prisnu saradnju sa lokalnim socijalistima. Takođe je na sva zvona obznanio da se jubilarna godina hrišćanstva u njegovoj eparhiji mora obeležiti "vaskrsom neimarskog duha". Stoga je, za budući Vladičanski dvor Filaret odmah izabrao zgradu bivše policijske stanice u centru Prijepolja. Opština se složila sa njegovim predlogom, a pismenu potvrdu republičke Vlade lično je, u oktobru 99. godine, doneo tadašnji potpredsednik Vlade Vojislav Šešelj kao i skroman poklon u vidu novog džipa "micubiši pajero". Vladika mu se kanonski zahvalio zvonjavom manastirskih zvona i jagnjetom i započeo izgradnju svog skromnog doma od preko 1.300 kvadrata. U novcu i građevinskom materijalu nije oskudevao jer je i pored redovnih sredstvava iz republičkog budžeta samoinicijativno skupio, u vidu priloga za obnovu, na desetine hiljada maraka na crkveno-narodnim saborima. Novac je skupljao i u inostranstvu. Samo za manastir Kumanica donatori i vernici prilozili su sto hiljada maraka. Ali, ni dinar iz tih akcija nije stigao do manastira.

Obnova je cvetala, džakovi novca sa prilozima vernika su se punili a nikada ne nije saznalo gde je i koliko novca utrošeno jer je crkva odvojena od države pa joj nije dužna polagati račune i plaćati pdv. Kad nije gradio, otac Filaret je javno podržavao lidere bivšeg režima. Pred septembarske izbore javno je rekao da je Slobodan Milosević najozbiljniji i jedini kandidat za predsednika. Onda se dogodio oktobar, a baš 7. oktobra završen je pomenuti Vladičanski dvor. Vladika, pri otvaranju, svečano i pun emocija, reče: "A da bi se sve ovo uradilo morao je neko dati pare. Istina je jedna, kao sto je Bog jedan, pare je dao Slobodan Milošević..." Već na jesenjem Saboru SPC Filaret se pokajao zbog svoje ljubavi prema Slobodanu i partiji i uz odobrenje Crkve nastavio da činodejstvuje.

U manastiru Mileševo posle oktobarskih događaja više od mesec dana skrivao se i Dragan Hadži Antić, nekadašnji direktor "Politike". Odatle je pobegao na Kubu. Na dan Miloševićevog predizbornog boravka u Beranama, u Mileševi je bilo opsadno stanje, svuda vojska i policija. Predsednik je trebao da postavi kamen temeljac za novi konak. Međutim, nije toga bilo. Kažu da je vanredno stanje bilo i kad je dolazio Šešelj: "Svi popovi na okupu, kaluđeri zvone, jagnje se peče. Govore da su pojedini restorani doživeli pravi procvat od dolaska "vrlog i smernog" vladike, večerinke i terevenke sa živom muzikom do ranih jutarnjih sati bile su normalna pojava. Filaret je tih dana očiju punih nade pogledao put neba, očekujući da se Slobodan Milošević spusti helikopterom u Mileševu i postavi temeljac za novi konak. Obezbeđeno je poljanče za sletanje letelice, vojska se rasporedila po manastirskoj porti, iskopana je rupa za temeljac, zamešan malter, ali se drug Sloba ne pojavi. Još stoji rupa metar sa metar i kolica stvrdnutog maltera". To Filareta nije sprečilo da proglasi svenarodni vaskrs neimarskog duha i otvori episkopsku rezidenciju koja se rasprostrla na 1300 kvadratnih metara. Već tada su bile očigledne posledice Filaretovog idejnog poraza, tako da je vladika svoj bes iskalio na monasima koji su se zatekli u Mileševi. Početkom 2001. oterao je igumana Varnavu koji je, kao duhovni sledbenik patrijarha Pavla, uživao veliki ugled u vernicima i narodu, a odmah nakon čestitog Sinđela koji je našao utočište u manastiru Savina pored Herceg Novog, slična sudbina je zadesila monahe Serafima i Savu jer se nisu "slagali sa njegovim primenjivanjem vere".

Osećajući da Filaret ruši onaj tanki sloj duhovnosti koji se sa mukom zapatio među lokalnim stanovništvom koje je još uvek štovalo božanstva paganska, formiran je Odbor za očuvanje pravoslavlja i svetinja Eparhije mileševske, koji je sakupio nekoliko hiljada potpisa za premeštaj Filareta, "zbog nedoličnog ponašanja nakon njegovog pokajanja": "Njemu je bilo preče da u predizbornoj kampanji otvoreno agituje za tadašnju vladajuću bulumentu, čak je pojedine sveštenike angažovao da noću idu od kuće do kuće i ubeđuju narod da glasa za SPS. Eparhija mileševska je od njegovog dolaska postala ispostava, bolje reći ogranak SPS-a u Prijepolju. Ispostavilo se kako je Filaret u Pljevlja doveo sveštenika koga su prethodno oterali iz Žiče. Ne samo što je taj duhovnik najuren iz svog manastira, nego je Filaretov paroh naočigled komšija živeo sa nevenčanom ženom, tulumario tokom noći i galamio toliko da je komšiluk bio prinuđen da poziva policiju. Sam Filaret se drao na svoju pastvu da ne "mašu glavom kao konji tokom molitve", otimao im iz ruku badnjak koji nisu držali "onako kako treba", a na kraju se krvnički posvađao sa Cunetom Gojkovićem i Tozovcem oko podele para, nakon što su muzikanti uveseljavali narod na vašaru u porti Mileševe.

Pare su oduvek bile njegova zla kob, ali vernici nikada neće zaboraviti trenutak kada je Filaret usred molitve u crkvi prepunoj naroda naprasno prekinuo službu gospodnju na Veliki petak, nakon što mu je u skutima mantije zazvonio mobilni, i pothitno skinuvši odeždu odjurio ka vratima, za njim sveštenstvo, naređujući ocu Dušanu da ide sa njim, ovaj nije smeo u helikopter, na brzaka se potom oblačio sekretar Dragan i krenuo za njim u helikopter. Obojica su za čas stigli u Beograd, a vernici su uveče, na televiziji, imali priliku da vide kako vladika služi demonu i pljuje po narodu. Iz odbora su takođe naveli da je Vladika Filaret progonio i terorisao monaštvo i sveštenstvo, da je vernike podelio po partijskoj osnovi, na podobne i nepodobne i da je nametima i otimačinom pustošio manastire i crkve, bavivši se svim, osim poslovima duhovnosti".

Odneo je 120.000 maraka skupljenih pri slavi manastira Svete Trojice, čak je poharao i manastirsku riznicu pod izgovorom da je sklanja sa nestabilnog područja. Eparhijski razrez uzimao je unapred, po svom nahodjenju razrešavao i imenovao crkvene odbore, pare je straćio te je usred manastirskog kompleksa u Mileševi nikla prava pravcijata letnja pozornica, duž Mileševke su postavljene desetine izletničkih stolova sa nadstrešnicama, čitava porta je zakrčena sarkofazima sa raznoraznim razraslim cvećem, staze su prekrivene crvenim tepisima, u vladičanskom dvoru sve šljašti od crvene svile i kadife, uređen je i Đakuzi, a u isto to vreme iz zidova crkve se doslovce cedi voda, freske se krune i sve ode u tandariju.